الامان من اخطار الاسفار و الازمان (کتاب)
|
| |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید بن طاووس |
| تاریخ نگارش | قرن هشتم قمری |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسة آل‌البیت |
| تاریخ نشر | ۱۴۰۹ق |
اَلْأمان مِنْ أخْطارِ الأسْفارِ و الأزْمان یا اَمانُ الاخْطار کتابی به زبان عربی اثر سید بن طاووس (متوفای ۶۶۴ق)، در موضوع ادعیه، آداب سفر و راه علاج امراض در سفر است. گفته شده این اثر اولین کتاب در موضوع خود است. «آداب سفر در فرهنگ نیایش»، ترجمه فارسی این کتاب است.
درباره مؤلف
سید رضی الدین، علی بن موسی بن طاووس حلی (۵۸۹- ۶۶۴ق) از نوادگان امام حسن (ع) در شهر حله به دنیا آمد. سید بن طاووس در بین علما و مردم زمان خویش از احترام خاصی برخوردار بود. او در فقه تبحر و در شعر نیز دستی داشت. البته شهرت اصلی او در زهد، تقوا، عرفان است و اکثر تألیفات او در موضوع ادعیه و زیارات است.
انگیزه نگارش
به گفته سید بن طاووس با توجه به اینکه در سفرها، خطرها و مشکلات فراوانی برای انسان پیش می‌آید، تصمیم می‌گیرد تا کتابی بنویسد که حافظ انسان در سفرها باشد. او در این کتاب، بسیاری از اسناد روایات و کتب منبع آن‌ها را ذکر نکرده؛ چرا که هدف در این کتاب اختصار است و این کتاب، کتابی است برای عمل کردن و سلامت ماندن (نه کتابی روایی و به عنوان منبع).
ادعیه بدون سند
سید بن طاووس ادعا کرده که در هر جا دعایی در روایات نیافته، یک دعا در آن موضوع انشاء کرده است. وی دلیل و مجوّز این کار را هم روایاتی می‌داند از جمله:
- عبدالله بن حماد انصاری از امام صادق(ع) نقل می‌کند که به ایشان عرض کردم: دعایی به من بیاموز. امام در جواب فرمود: إن أفضل الدعاء ما جری علی لسانک، یعنی بهترین دعا آن است که بر زبان خودت جاری شود.
از این رو سید ابن طاووس در کتب مختلف، دعاهای فراوانی نقل کرده است. ابن طاووس در عین اینکه برای این نوع ادعیه سندی ندارد تأکید می‌کند که: من با این کار دعا نمی‌سازم بلکه این‌ها ادعیه‌ای است که خداوند جل جلاله به من افاضه کرده و من برای شما نقل می‌کنم.
ساختار
مصنف، کتاب الأمان را به ۱۳ باب تقسیم کرده و در هر باب فصول متعددی گنجانده است. در ابتدای کتاب، نیز فهرست تفصیلی مطالب کتاب را ذکر کرده تا دسترسی به مطالب آن در آسان گردد.
از جمله محتویات کتاب الأمان، کتاب «برء الساعة محمد بن زکریای رازی» و کتاب «قسطا بن لوقای یونانی» است که به طور کامل در دو باب از کتاب ذکر شده‌اند.
کتاب «برء الساعة» راه علاج فوری بعضی از بیماری‌ها است که مصنف به آن‌ها دست یافته، مانند: زکام، سردرد، چشم‌درد و...
کتاب «قسطا بن لوقا» هم شامل انواع بیماری‌هایی است که ممکن است در مسافرت برای انسان پیش بیاید و راه درمان آن‌ها و اوقات مناسب برای خوردن و آشامیدن و استراحت در مسافرت‌ها را ذکر کرده است.
ابواب
- بخش اوّل: چگونگی تصمیم‌گیری و نیت برای سفر و آنچه مسافر پیش از خروج از منزل بدان نیاز دارد. (شامل ۱۵ فصل)
- بخش دوم: در بیان آنچه انسان برای ایمنی از حوادث و آشفتگی‌های سفر با خود به همراه دارد. (شامل ۵ فصل)
- بخش سوم: در بیان هم‌سفران و زاد و توشه‌ای که باید همراه مسافر باشد. (شامل ۴ فصل)
- بخش چهارم: در بیان آداب پوشیدن کفش و نعلین و برگرفتن اسلحه و وسایل ایمنی هنگام سفر. (شامل ۳ فصل)
- بخش پنجم: تعویذهایی برای اسب‌سواران و مرکب‌هایشان تا از خطرات محفوظ بمانند. (شامل ۵ فصل)
- بخش ششم: در بیان کتاب‌هایی که همراه‌داشتن آن‌ها، مسافر را بر عبادت یاری می‌دهد و موجب کامیابی بیشتر می‌گردد. (شامل ۱۳ فصل)
- بخش هفتم: در بیان آداب و ادعیه بیرون آمدن از منزل به قصد مسافرت و آنچه در درگاه منزل و هنگام سوار شدن بر مرکب انجام می‌دهند. (شامل ۵ فصل)
- بخش هشتم: دعاهای هنگام پیمودن راه و آنچه در دستیابی به توفیقات با اهمّیت مؤثّر است و نیز دعاهایی که از حوادث نگران‌کننده و از به تأخیر افتادن سفر جلوگیری می‌کند. (شامل ۳ فصل)
- بخش نهم: مطالبی در آداب سفر با کشتی یا گذر مسافر در آن و بیان ملزوماتی که در این باب بر ما معلوم گشته است. (شامل ۲۵ فصل)
- بخش دهم: دعاهایی که از ائمّه(ع) رسیده است و نیز آنچه ما انشا کرده‌ایم برای هنگام فرود آمدن در منزل‌ها و دعاهایی که به سبب آن‌ها خود را از هراس و نگرانی حفظ می‌کنیم. (شامل ۱۵ فصل)
- بخش یازدهم: آنچه ما خود تجربه کرده‌ایم و به صحّت نزدیک است. (شامل ۵ فصل)
- خاتمه.
نسخه‌ها
محقق کتاب در تحقیق این اثر از سه نسخه بهره برده است:
- نسخه نگهداری‌شده در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به خط حسین بن عمار بصری.
- نسخه‌ای در کتابخانه مرعشی نجفی در قم.
- نسخه‌ای چاپ‌شده در نجف اشرف.
ترجمه و چاپ
الامان به‌همت عبدالعلی محمدی شاهرودی با عنوان آداب سفر در فرهنگ نیایش به فارسی ترجمه شده است.
متن اصلی الامان توسط مؤسسه آل البیت چاپ شده و تحقیقی روی آن صورت گرفته است. نام تمام گیاهان و امراضی که در کتاب آمده از کتب مرجع استخراج شده و توضیح کافی پیرامون آن‌ها ذکر شده و آیات و روایات متن استخراج شده و نسخه بدل‌ها نیز ضمیمه گشته‌اند. در این چاپ، کلیه مصادر نقل ابن طاووس استخراج شده و آدرس آن‌ها در پاورقی آمده است.
پانویس
منابع
- ابن طاووس، علی بن موسی، الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۰۹ ق.
- ابن طاووس، علی بن موسی، آداب سفر در فرهنگ نیایش، ترجمه عبدالعلی شاهرودی، تهران، نشر آفاق، ۱۳۸۱ ش.
- کمونه حسینی، عبدالرزاق، الاتحاف فی نقباء الاشراف، نجف اشرف، مطبعة الآداب.
- آداب سفر در فرهنگ نیایش، کتابخانه دیجیتال نورتاریخ بازدید: ۱۵ اسفند ۱۳۹۹ش.
- الامان من اخطار الاسفار و الازمان، کتابخانه مدرسه فقاهت، تاریخ بازدید: ۱۵ اسفند ۱۳۹۹ش.